Vijay Kudal has posted a new item, '[VijayKudal] Gujarat article…'

કુદરતી ઘટનાઓનો સંકેત આપતાં જીવો (માનો યા ના માનો)

માનો યા ના માનો – પ્રશાંત પટેલ

વડીલોનાં મોઢે સાંભળવા મળે છે કે ભૂકંપ, સુનામી કે અન્ય કુદરતી ઘટનાઓની જાણ પશુ-પક્ષીઓને પહેલેથી થઈ જાય છે. ખરેખર આ વાત સાચી છે કે નહીં, તે તો સંશોધનનો વિષય છે, પરંતુ આવી ઘટનાઓ પહેલાં તેમના વ્યવહાર-વર્તનમાં કેટલીક વિચિત્રતાઓ જોવા મળે છે જેને જોતાં લાગે કે ખરેખર પ્રાણીઓ આફતના એંધાણ પારખે છે

ઉત્તર કોરિયાના પ્રિય નેતા કિમ જોંગ ઈલના નિધન બાદ ત્યાંના સરકારી પ્રચારતંત્રએ કેટલીક ચમત્કારિક ઘટનાઓ ઘટી હોવાનો ઢંઢેરો પીટયો. જે મુજબ દિવંગત નેતા માત્ર મનુષ્યોમાં જ નહીં, પરંતુ પ્રાણીજગતમાં પણ ખૂબ જ લોકપ્રિય હતા. એવો દાવો કરવામાં આવ્યો કે શિયાળામાં લાંબી નિદ્રા માણતા ભાલૂઓનો એક પરિવાર દિવંગત નેતા માટે રડતો અને વિલાપ કરતો હતો. આટલું જ નહીં એવું પણ કહેવામાં આવ્યું કે પક્ષીઓનું એક ઝૂંડ ક્યાંકથી અચાનક આવી ગયું અને કિમ જોંગ ઈલના પિતાની પ્રતિમા પર સતત ઊડવા લાગ્યું, જાણે તેમને દુઃખના સમાચાર સંભળાવી રહ્યું હોય.

હશે! કિમના મૃત્યુ પર ભાલૂ રડયાં હોય કે ન રડયાં હોય, પક્ષીઓ મુર્તિ પર ઊડયાં હોય કે ન ઊડયાં હોય, પરંતુ પ્રાણીજગતના કેટલાંક જીવોના સામાન્યથી અલગ કે વિચિત્ર પ્રકારનાં વ્યવહાર-વર્તનના કિસ્સા સાંભળવા મળે છે. જ્યારે પણ ભૂકંપ જેવી કુદરતી વિપત્તિઓ આવવાની હોય ત્યારે પશુ-પક્ષીઓનું વર્તન બદલાઈ જાય છે.

ડિસેમ્બર ૨૦૦૪માં આવેલા સુનામીથી ઈન્ડોનેશિયા, થાઈલેન્ડ અને શ્રીલંકામાં ભયંકર તબાહી મચી હતી. શ્રીલંકાનું યાલા નામનું અભયારણ્ય સુનામીના કારણે નષ્ટ થઈ ગયું. ત્યાં આવેલા પર્યટકો પણ માર્યા ગયા, પરંતુ આશ્ચર્યની વાત એ છે કે ત્યાં સંરક્ષિત વાંદરાંઓ, ચિત્તા, દીપડા, હાથી જેવાં ૧૩૦ પ્રજાતિનાં પ્રાણીઓમાંથી કોઈનું પણ મૃત શરીર નથી મળ્યું. આખરે તે પ્રાણીઓએ વિશાળ સમુદ્રી લહેરોથી પોતાની રક્ષા કેવી રીતે કરી?

ભૂકંપ, સુનામી સહિતની કુદરતી હોનારતો અંગે પ્રાણીઓ દ્વારા પહેલેથી જાણી લેવા પાછળ કયું તંત્ર કામ કરે છે તે અંગે ચીન અને જાપાન સહિત અનેક દેશોમાં સંશોધનો થઈ રહ્યાં છે.

માત્ર ભૂકંપ જ નહીં, પરંતુ સૂર્ય અને ચંદ્રગ્રહણ જેવી ઘટનાઓની જાણકારી આ પ્રાણીઓને હોય છે, છતાં પણ આપણે આ પ્રાણીઓને અબોધ જ સમજીએ છીએ!

- વાંદરાં જેવો ચંચળ જીવ ભાગ્યે જ કોઈ હશે, પરંતુ ગ્રહણ શરૂ થતા પહેલાં વાંદરો પોતાની ચંચળતા એટલે કે ઉછળવા-કૂદવાનું બંધ કરે છે. એટલું જ નહીં તે પોતાના ભોજનનો પણ તેટલો સમય ત્યાગ કરી દે છે તથા કોઈ વૃક્ષ પર આશરો લઈને ચૂપચાપ બેસી જાય છે. બીજાં પણ અનેક પશુ-પક્ષીઓ છે જે ગ્રહણના પ્રભાવથી બચવા માટે ગ્રહણ શરૂ થાય તે પહેલાં સુરક્ષિત જગ્યાએ ચાલ્યાં જાય છે.

- પોપટ પોતાની આસપાસ ઘટનારી ઘટનાઓ વિશે પહેલેથી જાણી લે છે. સામાન્ય સંજોગોમાં બોલતા રહેતા પોપટનો સ્વર કોઈ અશુભ ઘટના ઘટે તે પહેલાં આશ્ચર્યજનક રીતે બદલાઈ જાય છે. પોપટની આ જ વિશેષતાને કારણે પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન પેરિસના એફિલ ટાવરમાં બહુ બધા પોપટો રાખવામાં આવ્યા હતા, જેથી હવાઈ હુમલાની પૂર્વ સૂચના સેનાને મળી શકે.

- મેના તો એક રીતે મોસમ વિજ્ઞાની હોય છે. આ પક્ષી વરસાદની સૂચના ૧૨થી ૩૬ કલાક પહેલાં આપવાનું સામર્થ્ય ધરાવે છે. જો વરસાદ કે વાવાઝોડું આવવાની શક્યતા હોય તો મેના જોરજોરથી બોલવા લાગે છે. અતિ ભારે વરસાદની જાણકારી આપવામાં તિબ્બત અને ર્દાિજલિંગના પહાડો પર જોવા મળતાં સારસ પક્ષી ખૂબ જ કુશળ હોય છે. આ પહાડી સારસોને સુરક્ષિત સ્થાનો,

ચટ્ટાનો કે ગુફાઓમાં છુપાતાં જોઈને સ્થાનિક લોકો પણ પોતાનો જરૂરી સામાન લઈને સુરક્ષિત સ્થાનો પર જતા રહે છે.

- મધમાખીઓ પણ વરસાદ પ્રત્યે ખૂબ જ સંવેદનશીલ હોય છે. તેમને થોડાં કલાકો પહેલાં ખબર પડી જાય છે કે વરસાદ પડવાનો છે. ત્યારે મધમાખીઓ મધપૂડામાંથી બહાર નીકળીને ચારે બાજુ ફરવા લાગે છે. ધીરે-ધીરે તેમનો ઘેરાવો મોટો થઈ જાય છે અને થોડી જ વારમાં બધી મધમાખીઓ ઊડીને સુરક્ષિત સ્થાનો પર ચાલી જાય છે. વરસાદ પડવાનો બંધ થઈ જાય ત્યારે તે ફરીથી પોતાના મધપૂડામાં પાછી આવી જાય છે.

- દક્ષિણ અમેરિકામાં લહે નામનો કરોળિયો વૃક્ષો પર પોતાનું જાળું બનાવે છે. જ્યારે આ કરોળિયો પોતાનું જાળું પોતે જ તોડવા લાગે છે ત્યારે ૨૪ કલાકની અંદર ભારે વરસાદ અને વાવાઝોડું આવવાની ચેતવણી સમજવામાં આવે છે.

- સફેદ કબૂતર લાઈનસર ઊંચે આકાશમાં ઊડવા લાગે તો એવું માનવામાં આવે છે કે કમોસમી વરસાદ થવાનો છે. આ સિવાય પણ વરસાદની પૂર્વ સૂચના આપતા કેટલાંક જીવોના ક્રિયાકલાપો આપણે જાણીએ છીએ જેમ કે, કાળી કીડીઓ પોતાનાં ઈંડાં લઈને ઊંચા સ્થાન પર જતી રહે, દેડકાઓ બોલવા લાગે અને ગાય પાણી અથવા ધૂળમાં ઉછળ-કૂદ કરવા લાગે તેને પણ વરસાદની પૂર્વ સૂચના માનવામાં આવે છે.